Bilişim Etiği Nedir?

Bilişim etiği nedir başlıklı bu yazımızda, bilişim etiği kavramını açıkladıktan sonra Bilgisayar Etiği Enstitüsü tarafından belirlenen “Bilgisayar Etiğinin On Maddesi”ni örneklerle açıklayacağız.

Bilişim etiği, bilgisayar teknolojisi tarafından gündeme getirilen ya da önemli ölçüde güçlendiren etik sorunları dikkate alan uygulamalı etik dalıdır. Bu alana bazen “siberetik”, “bilgi etiği”, “bilgisayar etiği”, “bilgi iletişim teknolojisi etiği”, “küresel bilgi etiği” ve “İnternet etiği” gibi başka terimler de denir. Ancak, alan ne olursa olsun, bilgisayar önemli bir teknolojik özellik olarak kalır. Donanım, yazılım ve ağları içeren modern bilgi işlem teknolojisi oldukça esnek ve güçlüdür.

Bilgisayarlar programlanabilir ve bazı durumlarda çok çeşitli işlevleri yerine getirmek için eğitilebilirler. Bu mantıksal işlenebilirlik nedeniyle bilgisayarlar toplumda çok sayıda ve çeşitli uygulamalar gerçekleştirmektedir. Bilgisayar çipleri aslında her yerde bulunmaktadırlar. Arabalar, kıyafetler, oyuncaklar, aletler ile evcil hayvanlar ve insanlar gibi günlük yaşantısının vazgeçilmez itemlerine yerleştirilmişlerdir.

Bilgisayar teknolojisine bağlı olan iletişim, cep telefonlarının, küresel konumlandırma sistemlerinin ve İnternetin yaygın kullanımıyla çarpıcı biçimde artmıştır. Yirmi birinci yüzyılın başlarından beri, gelişmiş ülkelerdeki insanlar hesaplama açısından devrim niteliğinde ve bilgi bakımından zenginleştirilmiş çevrelerde yaşamaya başlamışlardır. Bilişim topluma bu kadar entegre hale geldiğinden, bilişim etiği, eğitim, hukuk, işletme, hükümet ve ordu dahil olmak üzere toplum içindeki çoğu faaliyetin yer aldığı konulara çarpıcı biçimde yerleşmiştir. Geniş kapsamlı büyümesiyle bilgisayar etiği, etik unsurunun diğer tüm dalları ile neredeyse kesişen ve etkileyen uygulamalı bir etik alanı haline gelmiştir.

“Bilgisayar Etiğinin On Maddesi” Nedir?

Bilişim Etiği Nedir sorunun cevabını verdikten sonra, şimdi de Bilgisayar Etiği Enstitüsü tarafından belirlenen “Bilgisayar Etiğinin On Maddesi”ni teker teker inceleyelim.

1) Başkalarına zarar vermek için bir bilgisayar kullanmamalısınız: Örneğin bir bomba yaparak insanlara zarar vermek etik değilse, bombanın zamanlamasını idare eden bir program yazmak da aynı derecede kötüdür. Veya daha basit bir ifadeyle, başkalarının kitaplarını ve not defterlerini çalmak ve zarar vermek kötüyse, dosyalarına erişmek ve bunları tahrip etmek aynı derecede kötüdür.

2) Başkalarının bilgisayar çalışmasına engel olmamanız gerekir. Bilgisayar virüsleri, diğer kişilerin bilgisayar çalışmalarını bozan, büyük miktarda bilgisayar zamanını veya hafızasını alarak ya da sadece sinir bozucu mesajları görüntüleyen küçük programlardır. Bilgisayar virüslerinin üretilmesi ve bilinçli bir şekilde yayılması etik değildir.

3) Başkalarının dosyalarına izinsiz bir şekilde göz atmanız yanlıştır. Başkalarının e-posta mesajlarını mektuplarını açmak ve okumak kötü bir şeydir: Bu durum o bireylerin gizliliğini istila etmektedir. Diğer kişilerin kamuya açık olmayan dosyalarını elde etmek, odalarına girip belgeleri çalmakla aynı şekilde değerlendirilmelidir.

4) Hırsızlık için bir bilgisayar kullanmamalısınız. Bir şirketin veya bir bankanın hesaplarına girmek ve para aktarmak için bir bilgisayar kullanmak, soygunla aynı şekilde değerlendirilmelidir. Bu yasadışı duruma karşı katı yasalar var.

5) Sahte tanıklık etmek için bir bilgisayar kullanılmamalıdır. İnternet yanlış olanı da gerçeği yaydığı kadar hızlı yayabilir. Örneğin, bir kişi hakkında yalan söylentiler yaymak veya tarihsel olaylar hakkında doğru olmayan propaganda yapmak yanlıştır.

Bilişim Etiği Nedir? “Bilgisayar Etiğinin On Maddesi” Nedir?

6) Ödemesini yapmadığınız yazılımı kullanamaz veya kopyalayamazsınız. Yazılım entelektüel bir üründür. Bu şekilde, bir kitap gibidir. Telif hakkıyla korunan yazılımların yasa dışı kopyalarını almak, telif hakkıyla korunan bir kitabın fotokopisini çekmek ile eşdeğerdir. Her ikisine de karşı yasalar var. Telif hakkı sahibi hakkındaki bilgiler, dijital formatta resimlere filigran adı verilen bir işlemle gömülebilir.

7) Başkalarının bilgisayar kaynakları izinsiz kullanılmamalıdır. Çok kullanıcılı sistemler, kullanıcı kimliklerini ve şifrelerini hafıza ve zaman tahsislerini zorlamak ve bilgileri korumak için kullanırlar.

8) Başkalarının çalışmalarını kaynak belirtmeden kullanmak etik değildir. Başka birinin programını uygun yetkilendirme olmadan kopyalamak yazılım korsanlığı ve etik dışıdır. Fikri mülkiyet bir mülkiyet şeklidir ve telif hakkı yasalarıyla korunuyor olabilir.

9) Yazdığınız programın sosyal sonuçları hakkında düşünmelisiniz. Bilgisayar konularını daha genel bir sosyal çerçevede düşünmek zorundasınız. Yazdığınız program topluma zararlı bir şekilde kullanılabilir mi? Örneğin, bir animasyon evi için çalışıyorsanız ve çocuklar için animasyon filmler üretiyorsanız, içeriklerinden siz sorumlusunuz. Animasyonların çocuklara zararlı olabilecek sahneler içermediğinden emin olmanız gerekir.

10) Bilgisayarı dikkat ve saygı gösteren şekillerde kullanmalısınız. Halk otobüsleri veya bankalar gibi, bilgisayar iletişim sistemlerini kullanan kişiler de bir tür kuyruğa girme durumlarında kendilerini bulabilirler ve sıranızı beklemeniz gerekir. Etkileşimde olduğunuz insanları görememeniz, onlara kaba olabileceğiniz anlamına gelmez.

Bu yazımızda Bilişim Etiği Nedir? sorusunun cevabını vermeye çalıştık. Benzer bir konu olarak Sanal Zorbalık Nedir? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Görüşmek üzere..